تأثیر تغییرات پوشش گیاهی و کاربری اراضی بر مورفودینامیک دامنه¬ها در حوضه¬ی آهار دکتر مجتبی یمانی دانشیار ژئومورفولوژی دانشگاه تهران مریم جابری دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه تربیت مدرس

اراضی زراعی و سکونتگاه­های استقرار یافته بر روی دامنه­های مناطق کوهستانی ایران در اثر ناپایداری­ها هر ساله آسیب­های فراوانی می­بینند. بررسی­ها نشان می­دهد که عوامل متعددی از جمله تغییر پوشش گیاهی و کاربری اراضی به عنوان دو فاکتور بسیار مهم در تغییر مورفودینامیک دامنه­ها نقش ایفا می­کنند. در این پژوهش، حوضه­ی کوهستانی رودخانه­ی آهار واقع در شمال تهران به صورت نمونه با این هدف مورد مطالعه قرار گرفته است. توسعه­ی فعالیت­های انسانی در سال­های اخیر و با اهداف متفاوت در این حوضه، خطرات ناشی از رویکرد حرکات دامنه­ای را افزایش داده است. برای بررسی فرآیندهای مورفودینامیکی دامنه­ها از تصاویر ماهواره­های لندست 5 و 7)  TM و ETM+  ( استفاده شده و در نرم­افزار pca-Geomatica  به عنوان ابزارهای اصلی پژوهش تجزیه و تحلیل شده است. سپس نقشه­ی پوشش گیاهی و کار بری اراضی منطقه از تصاویر مورد اشاره استخراج شده است. تکنیک کار پژوهش، مقایسه­ی زمانی تغییرات پوشش گیاهی با استفاده از تصاویر مذکور و ترسیم نقشه­ی این تغییرات بوده است. برای کنترل تغییرات به دست آمده از طریق مشاهده غیرمستقیم، کار میدانی گسترده انجام شده و موقعیت­ها با دستگاه GPS کنترل و تطبیق داده شده است. نتایج حاصل از مقایسه­ی نقشه­ی شدت تغییرات صورت گرفته در کاربری اراضی و پوشش گیاهی و تطبیق آن با نقشه­ی پراکندگی حرکات دامنه­ای نشان می­دهد که، فراوانی ناپایداری­های دامنه­ای با مناطقی که در معرض تغییرات پوشش گیاهی و کاربری اراضی بوده­اند همبستگی دارند. ساخت و سازها به ویژه با اهداف سکونت گاهی و خانه­های دوم در پیرامون کلان شهر تهران و نیز افزایش جمعیّت روستایی در سال­های اخیر به سرعت توسعه یافته است. این توسعه منجر به استفاده­ی گسترده از دامنه­ها و با ایجاد ترانشه و تسطیح و بر هم زدن تعادل آنها به منظور کاهش شیب شده و تحت تأثیر آن از بین بردن پوشش گیاهی از علل عمده افزایش ناپایداری­ها در سال­های اخیر بوده است.